poniedziałek, 28 kwietnia 2014

O jakości kształcenia

Czy słyszałeś o czymś takim jak zjawisko moralnego transferu? Wraz z zespołem na łamach „Journal of Experimental Social Psychology” opisał je Dr Kendall Eskine. Co udało się wywnioskować z przeprowadzonych badań? Bardzo ciekawą zależność.
Po pierwsze, sam fakt siedzenia na krześle kłamcy lub ściskanie ręki oszustowi powoduje, że ludzie czują się winni niepopełnionych (przecież) wykroczeń! Po drugie, studenci, którzy zostali usadzeni na krześle (rzekomo) wcześniej używanym przez kolegę przyłapanego na kradzieży, czuli się bardziej winni i ulegli jakby coś ich dręczyło. W jeszcze innym badaniu studenci ściskający rękę koledze, opisanemu jako ściągający na egzaminie, mieli większe poczucie winy niż inni. Co najzabawniejsze, mniejsze wyrzuty sumienia mieli badani, którzy włożyli rękawiczki tuż przed uściskiem! W kolejnym badaniu ludzie woleli unikać wchodzenia w kontakt z ubraniami używanymi przez mordercę mimo zapewnień, że były wcześniej prane.
Moralny transfer nie dotyczy jednak tylko negatywnych uczuć. „Świadczy o tym fakt, że wartość przedmiotów, które należały do celebrytów, jest zwykle bardzo wysoka” – mówią badacze.

Niejednokrotnie podczas wykładów, ćwiczeń, praktyk, a nawet pracy zawodowej, słyszeliśmy o osobie Florence Nightingale. Znana jest na ogół z założenia pierwszej szkoły pielęgniarskiej w Londynie w 1860 roku. F. Nightingale zapoczątkowała nowoczesne pielęgniarstwo i szkolnictwo. Wielokrotnie podkreślała, że wybór pielęgniarstwa jako zawodu nie jest ani poświęcaniem się, ani rezygnacją z czegokolwiek. Nie może też być wyborem zastępczym. Pielęgniarstwo jest bowiem ogromnie znaczącą służbą społeczną. Dziś jednak żyjemy w innych czasach. Choć Florence Nightingale jak nikt rozumiała czym jest Pielęgniarstwo, to teraz nam Pielęgniarkom zależy na innej bardzo ważnej rzeczy, którą z biegiem lat utraciłyśmy - prestiż naszego zawodu. Aby jednak zrozumieć dlaczego tak się stało, trzeba sięgnąć głębiej, a mianowicie do jakości kształcenia polskich studentów pielęgniarstwa.
Określenie „czasy się zmieniły”, często używamy, gdy chcemy podkreślić różnice w kulturze i w ludzkim zachowaniu, które zmieniają się wraz z upływem czasu. Każde państwo, społeczeństwo ma określone podstawowe wartości, które nadają sens, identyfikację i kierunek działania. Mówimy tutaj o wolności, sprawiedliwości społecznej, godności i prawach człowieka.

  • Czy wolność, sprawiedliwość społeczna, godność i prawa człowieka z biegiem lat mogą ulec zmianie?
  • Czy studenci pielęgniarstwa pochodzą z "łapanek"?
  • Czy poziom erudycji studentów tego kierunku jest niższy w porównaniu z innymi?
  • W jaki sposób młodzieńcza pomyłka zawodowa wzmacniana jest w trakcie edukacji, a także później?
  • Jakie konsekwencje w życiu zawodowym pielęgniarki i w stanie zdrowia przyszłych pacjentów może powodować niewłaściwy wybór zawodu?
Analizując powyższe pytania można pokusić się o wystawienie pobieżnej diagnozy, która brzmi mniej więcej tak: „Stan polskiego pielęgniarstwa z roku na rok jest coraz gorszy”. Narzekają przedstawiciele kadry zarządzającej, liderzy „sypiących się” branżowych organizacji pozarządowych, psioczą też nauczyciele akademiccy, pracę pielęgniarek krytykują pacjenci i ich bliscy. Każda z tych grup koncentruje się na innym aspekcie niskiej jakości opieki. Problem nie jest nowy, a jego korzenie zanurzone są w dalekiej przeszłości.

Ciężka praca – niska płaca – komu się opłaca?
Pielęgniarstwo nigdy nie było zawodem atrakcyjnym, choć opieka nad chorymi od zawsze jest społecznie ceniona. Dysproporcja pomiędzy niskimi płacami a dużym obciążeniem fizycznym i psychicznym sprawiała – i nadal tak się dzieje – że kandydaci do pomagania ludziom chorującym chętniej wybierali/wybierają kierunek lekarski niż pielęgniarstwo. Po prostu, jest to zawód ciężki, odpowiedzialny, wymagający wielu nakładów, aby go zdobyć i wykonywać, i jednocześnie nieodwzajemniający się oczekiwaną gratyfikacją finansową. Oczywiście, są i tacy, którzy nie zważając na wspomniane niedogodności, wybierają tę ścieżkę zawodowej kariery.

Uwaga! Łapanka na „pielęgniarstwo”
Na kierunek „pielęgniarstwo” od zawsze była selekcja negatywna, tzn. że kandydatów było mniej niż miejsc, a zatem do szkół przyjmowano wszystkich chętnych. Tego typu politykę obserwuje się również obecnie.

W przeszłości pielęgniarki były kształcone w średnich szkołach medycznych, natomiast na studia magisterskie przyjmowano osoby legitymujące się co najmniej dwuletnim stażem pracy w pielęgniarstwie. Egzamin wstępny był trudny, a liczba miejsc niewielka, więc na studia dostawali się najlepsi. Mówi się, że kształcenie akademickie magistrów dydaktyki medycznej i pielęgniarstwa było na wysokim poziomie. Studia te przygotowywały absolwentów do pracy w charakterze nauczycieli pielęgniarstwa średnich szkół medycznych lub do zarządzania w ochronie zdrowia.

Współcześnie, mimo iż wprowadzono akademickie kształcenie pielęgniarek na poziomie licencjatu, niczego to nie zmieniło ani w sposobie postrzegania profesjonalizmu, ani nie poprawiło poczucia satysfakcji pacjentów ze świadczonej opieki, ani nie przyniosło oczekiwanej gratyfikacji finansowej. Nabór na studia jest ciągle selekcją negatywną z powodu małej liczby kandydatów. Każda uczelnia publiczna otrzymuje z Ministerstwa Zdrowia limit miejsc na określonych kierunkach oraz proporcjonalną pulę środków finansowych. Każde obsadzone studentem miejsce, to pieniądze, z których uczelnia „żyje”. Obowiązuje tu zasada: „Pieniądze podążają za studentem”. To samo dotyczy szkolnictwa prywatnego. Pragmatyzm sprawia, że sito do odcedzania kandydatów na pielęgniarstwo musi mieć duże oka, żeby rekrutacja zakończyła się sukcesem. A to powoduje, że poziom erudycji studentów tego kierunku jest niższy w porównaniu z innymi, skoro pochodzą oni z „łapanki”. Czyli to, co kiedyś było problemem średnich szkół medycznych, obecnie trafiło na akademickie salony, budząc frustrację nauczycieli.

Wybór kierunku studiów, jak i pracy zawodowej, ma wpływ na to jak w kolejnych latach uczniowie stają się profesjonalistami, a następnie budują wizerunek grupie zawodowej. Powołanie jest posiadaniem określonego daru do wykonywania danej czynności i nadaje odpowiedni kierunek w budowaniu prestiżu zawodu. Motywy wyboru kierunku pielęgniarstwa są różne. Niektóre właściwe, inne wręcz odwrotnie. Ten etap podziału motywów jest kluczowym zagadnieniem w dokonaniu wyboru.


Kto z łapanki, kto z wyboru
Obecnie istnieje możliwość ubiegania się o przyjęcie na studia na kilku kierunkach i uczelniach. Taki przywilej wynika z „dbałości” państwa o ukrycie bezrobocia młodzieży, ale także chodzi o zapewnienie pracy nauczycielom. Po prostu jest szansa, że dzięki takiej polityce państwa kandydat dostanie się na jakiekolwiek studia. W jakiejś liczbie przypadków tym ostatecznym i ratującym przed nicnierobieniem kierunkiem jest właśnie pielęgniarstwo. Jeśli są wolne miejsca, to przyjmowani są wszyscy, którzy zdali maturę. Jeśli są wolne miejsca we wrześniu, to ogłasza się kolejną rekrutację. Dlatego na pierwszym roku studiów spotkamy studentów (1) zaangażowanych w naukę i dobrze rokujących; ale także (2) znudzonych, a nawet sfrustrowanych wymaganiami; spotkamy również (3) zaciekawionych przez pierwszy semestr, a potem zamyślonych i potwornie zmęczonych; wreszcie (4) bardzo starających się, lecz mających mierne lub żadne wyniki w nauce.
Pierwsza grupa to osoby, które świadomie wybrały pielęgniarstwo i na dodatek dysponują one wszystkimi predyspozycjami do studiowania na tym kierunku; druga grupa, to studiujący dla zabicia czasu; trzecia, to tak zwani „spady z lekarskiego” – na maturze mają wysoką punktację, lecz nie zostali przyjęci na kierunek lekarski, za to już od połowy roku akademickiego przygotowują się do poprawki matury i ponownie wystartują na wymarzony kierunek studiów; czwarta grupa, to osoby, które świadomie wybrały pielęgniarstwo, ale studia okazały się zbyt trudne.

Trzy światy z tymi studentami
Stosunek nauczycieli do studentów z poszczególnych grup jest różny. Jedynie pierwsza grupa zapewnia poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy. Druga grupa wywołuje ogromną frustrację i nierozwiązywalny konflikt pomiędzy chęcią usunięcia ich z szeregu studiujących (zdrowy rozsądek) a dawaniem „nieustających szans na poprawę” (polityka państwa w zakresie kształcenia pielęgniarek). Z obserwacji postępów i wyników w nauce wiadomo, że osoby te nie nadają się do pracy w pielęgniarstwie, ale „skoro zaczęły studia, to zrobimy z nich pielęgniarki”. Natomiast pod koniec pierwszego roku studiów nauczyciele pożegnają się z trzecią grupą studentów, którzy ponownie zapiszą się na kierunek lekarski. Czwarta grupa osób wzbudza mieszane uczucia: i frustrację, i chęć pomocy, i nadzieję, i jednocześnie obawę.
Polityka państwa w zakresie kształcenia pielęgniarek jest dość wyrazista. Liczy się ilość. To wy, nauczyciele, musicie zrobić wszystko, by z kandydatów uczynić studentów, a potem uformować absolwentów. Rachunek na wejściu i na wyjściu musi się zgadzać. Jeśli nie, to uczelnia traci pieniądze, nauczyciele nie wypracowują pensum godzin dydaktycznych – i generalnie, taka sytuacja grozi redukcją etatów. Wiadomo, że działa to jak kij.

Odpowiedzialność
Przy takiej polityce kształcenia spada jego jakość. Wiodącym motywem w tej kwestii są oszczędności. Musi być dużo i tanio. No i za wszelką cenę należy wszystkich studiujących doprowadzić do dyplomu. Na wielu uczelniach studenci już dawno zorientowali się, że „mogą nic nie robić, a i tak zdadzą każdy egzamin, choćby po kilka razy do niego przystępując”. Nie ma żadnych wątpliwości, że niektórzy absolwenci pielęgniarstwa nie powinni podejmować pracy w tym zawodzie ze względu na bezpieczeństwo chorych. Czy są oni na tyle świadomi i odpowiedzialni, by uniknąć tragedii i „egzaminu” przed prokuratorem?
Generalnie można powiedzieć, że polityka państwa w zakresie kształcenia wyższego spowodowała obniżenie jakości nauczania. O ile takie podejście nie jest groźne w przypadku kulturoznawstwa, to niskiej jakości pielęgniarka jest realnym zagrożeniem zdrowia i życia ludzi. Państwo umywa ręce od odpowiedzialności za taki stan, bo kandydaci przecież mieli wybór kierunku studiów i mogli zdecydować inaczej, a także mieli możliwość zrezygnowania z nich, gdy okazało się, że nie podołają wymaganiom. Mając dyplom ukończenia studiów i prawo wykonywania zawodu, pielęgniarka ponosi pełną prawną i moralną odpowiedzialność za wszystkie swoje działania, tym razem już bez taryfy ulgowej.

Czy słyszałeś o czymś takim jak zjawisko pomyłki zawodowej? Jest bardzo powszechne w dzisiejszych czasach. Co udało się wywnioskować z przeprowadzonych obserwacji? Bardzo ciekawą zależność, a mianowicie, po pierwsze sam fakt siedzenia na wykładach lub ćwiczeniach nie powoduje, że studenci nadają się na to, aby być pielęgniarzami! Po drugie, studenci, którzy zostali przyjęci na kierunek (rzekomo) wcześniej zachwalany przez kolegę, nie poczują nagle prawdziwego powołania do pielęgniarstwa. Studenci ściskający rękę przy gratulacjach na zakończenie studiów nie muszą pracować w zawodzie, jeśli im się on nie podoba. Tak jak włożenie stroju kąpielowego nie czyni człowieka pływakiem, tak włożenia fartucha pielęgniarskiego nie czyni człowieka pielęgniarką. Zjawisko pomyłki zawodowej nie musi być tak powszechne i negatywnie odbierane. Jeśli tylko do tak prestiżowego zawodu będą dobierani odpowiedni ludzie. A to właśnie odpowiedni ludzie zbudują prestiż - nikt inny.

Bardzo serdecznie dziękujemy Panu Wojciechowi Nyklewiczowi za swój wkład w ten tekst, za pomoc i cierpliwość w redagowaniu i korekcie. Bez Pana Wojtka ten tekst by nie powstał! Z całego serca zachęcamy również do odwiedzenia autorskiego bloga Pana Nyklewicza TUTAJ

POBIERZ PLIK W PDF TUTAJ


7 komentarzy:

  1. Ciekawy blog i artykuł. Już od jakiegoś czasu patrzę kiedy coś nowego :) Jednak na każdej uczelni pewnie inaczej, uczelni prywatna czy państwowa i jaka konkretnie, dostać się może to nie problem, ale zostać już na pewno większy. Nic nie robiąc i czekając na kolejne terminy na pewno długo się nie postudiuje. Plan napięty, dużo materiału, wymagania wysokie. Szkoda właśnie, że na pielęgniarstwie styka się kilka tych grup, ale myślę ze ci którzy nie wiedzieli co ze sobą zrobić, sami w miarę szybko rezygnują kiedy okazuje się, że na tym kierunku jednak trzeba się uczyć...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To prawda, że na wybór kierunku i uczelni składa się wiele kwestii. Każde miasto, każda uczelnia też oferuje inne warunki, narzuca tryb życia itd. Wiele osób też wypowiada się na temat tego jak studiuje się Pielęgniarstwo - najlepiej jednak wiedzą to tylko studenci w pełni przykładający się do przyszłego zawodu :) Dziękujemy i zapraszamy do odwiedzania naszego bloga :)

      Usuń
  2. Czytam Wasz blog od samego powstania : ) Muszę się nie zgodzić się z niektórymi kwestiami, konkretnie ten artykuł przedstawia jakby część prawdy, tzn. studenci z łapanki? możliwe, że na pewnych uczelniach tak jest, nie znam sytuacji w całym kraju, ale spójrzmy np. na WUM i UJ liczby kandydatów do liczby miejsca ponad dwukrotnie (!) większa i naprawdę znam osoby, które odpadły w rekrutacji z powodu braku miejsc. Tym bardziej nie mogę się zgodzić na opisywanie studiów, jako takiego prześlizgnięcia, studiując pielęgniarstwo ja ani moje koleżanki na pewno nie mamy wrażenia, że nauczyciele doprowadzą nas do dyplomu, że możemy spokojnie żyć bo przecież są tysięczne poprawki. Musimy wykazać naprawdę sporo chęci, zaangażowania i wysiłku aby utrzymać się na tym kierunku. Takie są moje doświadczenia związane z kształceniem Pielęgniarek i Pielęgniarzy. Wasze spostrzeżenia są słuszne, ale bardzo niepełne przez co krzywdzące dla niektórych.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To przykre, że na WUM czy UJ nie mogły się dostać osoby, które naprawdę chciały studiować Pielęgniarstwo. Zastanawia nas jednak to, czy rzeczywiście wszystkie osoby, które się dostały naprawdę są w 100% pewne swojego wyboru... Tutaj leży problem i to niezależnie od uczelni. Co do poprawek wiadomo, że to nie wygląda tak, że nie robi się nic 3 lata a potem dostaje się dyplom. Niemniej jednak mamy do czynienia z takimi przypadkami a na takim kierunku nie powinno mieć to miejsca bo chodzi o ludzkie życie (!) - wystarczy pójść do szpitala i zobaczyć jaka jest różnica między pielęgniarkami ;) Ich stanem wiedzy, przykładaniem się do pracy, podejściem do pracy, współpracowników, pacjentów :) Lea masz rację, że nasze spostrzeżenia są niepełne ale gdyby chcieć napisać artykuł biorący pod uwagę każdy aspekt, każdego studenta, każdą uczelnię - powstałaby książka ! Niestety nie możemy pociągać do odpowiedzialności konkretnych osób na blogu ani nie chcemy krytykować konkretnych uczelni - uważamy, że to byłoby nietaktowne. Skupiłyśmy się więc na konkretnym problemie jaki się wyłonił :) Tekst ten miał na celu podkreślenie, że niedobrze się dzieje jeśli chodzi o jakość kształcenia w Polsce - owszem nie w 100% ale ZAWSZE można coś ulepszyć a w szczególnie jeśli problem pochodzi z wewnątrz i mamy na niego wpływ :) Mamy w planach ukazać jak wygląda to wszystko za granicą - wkrótce, ponieważ trochę jest z tym pracy. Niemniej jednak - oby było więcej takich studentów jak Ty i Twoje koleżanki/koledzy, dziękujemy Ci za Twoje spostrzeżenia, pozdrawiamy ciepło z Lublina ;)

      Usuń
  3. Świetny artykuł, obecnie jestem na studiach magisterskich i uważam, że to jakaś porażka jeśli chodzi o osoby przyjęte na studia. Zgadzam się w 100% z rodzajem 4 typów studenckich i uważam że o ile na licencjacie powinni znajdować się studenci z każdej z 4 grup to na studiach magisterskich to już powinna być jakaś selekcja. Oburzona jestem wizerunkiem pielęgniarki, kadra kształcąca nie przykłada do tego żadnej wagi liczy się tylko wiedza, na praktyki dziewczęta chodzą w spódnicach mini, mocny makijaż, często długie wymalowane paznokcie, obuwie jakie kto ma i potem szukając w internecie obrazów z wizerunkiem ,,pielęgniarka" wyskakują takie a nie inne zdjęcia. Przypominam że pielęgniarką jest się na co dzień, a nie tylko od święta. Więc uważam, że powinna wrócić selekcja Nightingale, wzorce i jej obraz były doskonałe. Jeśli się to nie zmieni to kolejne uniwersytety wypuszczą na rynek pracy, kłótliwe, zawistne, niechlujne i leniwe pielęgniarki i jak tu pracować ....w zespole ..?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękujemy. Również jesteśmy na studiach magisterskich - motywy wyboru dalszego kształcenia na kierunku Pielęgniarstwo przez nasze koleżanki są bardzo różne. Jeśli chodzi o wizerunek to niestety można wiele rzeczy powiedzieć na temat studentek :( Kiedy my zaczynałyśmy praktyki wymagania co do stroju były bardziej rygorystyczne. Nie wgłębiałyśmy się szerzej w temat tego dlaczego tak się dzieje - myślę że społeczeństwo z roku na rok bardzo się zmienia, zmieniają się priorytety, kultura osobista itd... Często niektórzy przestają po prostu czuć co wypada a czego nie wypada. Miejmy jednak nadzieję, że jeśli chodzi o grupę zawodową to będzie coraz lepiej a nie coraz gorzej... Wierzymy że da się i można coś zrobić ;)

      Usuń
  4. Jestem na II roku licencjatu na WUMie i Wasz artykuł tylko mnie utwierdza w przekonaniu, które żywię od dawna - nieważne kto i z jaką maturą się dostaje i jak wiele osób odpadło w rekrutacji - powinno się stosować odsiew i to ostry, bo od tego zależy poziom wiedzy i umiejętności pielęgniarek, zaufanie społeczne do nas, prestiż zawodowy oraz prestiż kierunku na uczelni. Jeżeli wszyscy zdają egzaminy jak nie w pierwszym, to w drugim i trzecim terminie, jeżeli najważniejsze przedmioty zalicza się na zasadzie "test się powtórzył", jeżeli o fizjologii i farmakologii studenci pielęgniarstwa mówią "a po co mi to?" - to jaki może być poziom? Na tych studiach ludzi się przepycha z roku na rok. I to nie tylko osoby, które mają trudności z teorią, ale także takich, co ewidentnie nie nadają się do pracy w zawodzie - czy to z powodu niedoboru empatii, czy zwykłego lekceważenia procedur i braku odpowiedzialności. Oczywiście zjawisko to występuje także na innych kierunkach medycznych, ale chyba nie w takiej skali... Wszystkim życzę, żeby się dostali na studia, uzyskali stopień i mieli świetną pracę, ale jeśli ktoś chce w przyszłości zająć stanowisko menedżerskie, a nie zajmować się leczeniem i pielęgnacją pacjentów, niech lepiej idzie na zdrowie publiczne - w ten sposób sobie i innym przysporzy mniej stresu.

    OdpowiedzUsuń

Bardzo dziękujemy za oddane komentarze. Wszystkie uwagi są bardzo cenne a wyrażenie swojego zdania pozwoli nam też sprawdzić czy trafiamy w dobrą tematykę. Pamiętajmy! Każdy może mieć coś do powiedzenia w danej sprawie i każdy głos się liczy :)